Jeżeli podczas spowiedzi duchowny wymienia grzechy, które rzeczywiście popełniłeś, to jak najbardziej trzeba wyrazić skruchę (potwierdzić to, mówiąc „żałuję”) i można by ją nawet uznać za dopuszczalną, ale tylko pod warunkiem, że duchowny nie pominął żadnego z tych, z którymi przyszedłeś do spowiedzi (a tego raczej trudno się spodziewać). Koniecznie trzeba wówczas ‚wtrącić swoje’ i powiedzieć o pozostałych grzechach. Spowiedź to dokonywane przez nas samych ujawnianie naszych grzechów Panu Bogu w obecności duchownego. Bóg zna wszystkie nasze grzechy i oczekuje, że z żalem i skruchą, i z obietnicą poprawy nazwiemy je wszystkie o imieniu – tylko my możemy to zrobić i nikt nie może nas w tym zastąpić.

W tzw. „zamierzchłych czasach” funkcjonowały swego rodzaju ustalone „regułki” wypowiadane podczas spowiedzi – zawierały dość ogólnie ujęte wyznanie grzechów i potwierdzenie skruchy. W związku z trudnościami związanymi z „nazywaniem grzechów po imieniu” duchowni podejmowali próby udzielania pomocy „nieporadnie spowiadającym się” i mówili o grzechach, które mogły się pojawić (bo zwykle się pojawiają). Miało to m.in. pomóc zarówno dzieciom, jak i dorosłym w rozeznaniu i uświadamianiu co jest, czy co może być grzechem, bo ciągle (często?) zdarza się, że popełniamy jakiś grzech(y) nieświadomie czy nieumyślnie. Choć obecnie świadomość dzieci i młodzieży w kwestii grzeszności i spowiedzi bywa znacznie większa, z pewnością nie jest to powszechne zjawisko i zapewne dlatego niektórzy duchowni „starej szkoły” postępują dalej „po staremu”. Wypowiedź duchownego można traktować jako przejaw przewodnictwa duchowego, który zaczął towarzyszyć misterium spowiedzi i który też jest oczekiwany przez wielu przystępujących do spowiedzi. Znam też jednak spowiedników, którzy traktują spowiedź „w ścisłym tego słowa znaczeniu” – tj. będąc świadkami wyznawania grzechów, jedynie słuchają, mogą ewentualnie zadać jakieś pytanie w związku z tym, co usłyszeli (np. czy często dany grzech się pojawia), po czym zapytują: „czy żałujesz” i wypowiadają słowa modlitwy rozgrzeszającej. Spowiednika, duchowego opiekuna trzeba sobie wybrać podobnie jak wybiera się lekarza rodzinnego. Robimy to ‚z premedytacją’, biorąc pod uwagę wiele istotnych oczekiwań. Nieprawdaż?

Każda parafia prowadzi spis wiernych swojej parafii. Takie zgłaszanie się i zapisywanie się do parafii jest dobrowolne. Znacząco pomaga w zachowaniu pewnego porządku, ale też ułatwia formalności związane z zawieraniem związku małżeńskiego, chrztów i in. Nie wszyscy jednak wierni zapisują się do parafii, co w żaden sposób nie wpływa na ich możliwości uczestnictwa w życiu liturgicznym. Najbardziej widoczne to „nie zapisywanie się” występuje w dużych miastach.

Po chrzcie (lub tuż przed), dane osoby chrzczonej (najczęściej dziecka) jak też inne dane są wpisywane do Księgi metrykalnej, którą prowadzi parafia. W tym momencie żadne zaświadczenie nie jest wydawane. Jednak w przyszłości, na podstawie tego wpisu w Księdze metrykalnej na prośbę osoby zainteresowanej, tj. ochrzczonej takie zaświadczenie może być wydane. Najczęściej powodem prośby o wydanie Świadectwa chrztu jest zawieranie związku małżeńskiego, wstąpienie do Seminarium duchownego, zmiana wyznania lub inne.

Nie ma jednej, autorytatywnej odpowiedzi Kościoła prawosławnego na to i na wiele innych podobnych pytań, podobnie jak ma to miejsce w innych wyznaniach chrześcijańskich czy innych religiach (wyjątkiem może tu być Kościół rzymskokatolicki, ale Watykan też nie udziela odpowiedzi na wszystkie pytania). W związku z powyższym lepiej pytać co prawosławni chrześcijanie sądzą na ten (i inne) temat. Jak Pani zauważyła zdarzają się opinie skrajnie negatywne, opatrzone ponadto wymowną (nad?)interpretacją, co bynajmniej nie oznacza, że wszyscy prawosławni z nimi się zgadzają. Podejrzewam, że podobnie jest we wszystkich ludzkich środowiskach. Z lekcji fizyki pamiętam, że przy podsumowywaniu wyników wielokrotnie powtarzanych doświadczeń, obydwie skrajne wartości – najniższa i najwyższa – nie powinny były być brane pod uwagę. To chyba jedna z wielu wskazówek, które sugerują, że „prawda leży pośrodku”…

W kontekście liturgicznym i ustawu Cerkwi prawosławnej dzień 1 listopada w żaden sposób nie jest związany z modlitwą za zmarłych. Mowa tu jest zarówno o 1 listopada w nowym kalendarzu jak też 1 listopada w starym kalendarzu, tj. 14 listopada. 1 listopada w tradycji rzymskokatolickiej jest to dzień Wszystkich Świętych. Niemniej jednak nastąpiło jakieś pomieszanie i ten dzień stał się dniem odwiedzania grobów rodzinnych i wspominania zmarłych, a nie oddawania czci Świętym Kościoła. W tradycji polskiej ten dzień tak mocno wpisał się w kalendarz wydarzeń kościelnych, społecznych i państwowych, że wywiera ogromny wpływ na resztę społeczeństwa, które nie koniecznie jest związane z Kościołem rzymskokatolickim. Uważam jednak, że jest to piękna i pobożna tradycja, chociaż w kontekście liturgicznym w żaden sposób nie związana z ogólną tradycją prawosławną, jeśli chodzi o konkretną tę datę. Będąc pod wpływem atmosfery tego okresu i tego dnia prawosławni również zaczęli chodzić na cmentarze, ale już zgodnie z tradycją prawosławną zaczęli prosić duchownych o modlitwę i poświęcenie grobu lub grobów bliskich. Duchowni odpowiadając na te prośby w pewien sposób przyciągnęli innych. Dodam, że w wielu parafiach wiejskich to wydarzenie ma miejsce 14 listopada, kiedy to właśnie według starego stylu przypada 1 listopada. Fakt ten pokazuje na pozostałości tradycji unickiej. Będąc poproszonym o święcenie grabów tego dnia (1 listopada) spotkałem wielu ludzi, którzy przyjeżdżali z bardzo daleka na groby bliskich. Wielu z nich już nie było prawosławnymi, ale w tym dniu przyjeżdżali na groby swoich prawosławnych przodków i prosili prawosławnego duchownego o modlitwę. Podejrzewam, że w innych warunkach, nawet jeśli odwiedziliby te groby, to modlitwa nad grobem tych ludzi raczej by nie zabrzmiała. Podsumowując, owszem, trochę zamieszania jest z naszą tradycją, ale te zdarzenia nie naruszają porządku liturgicznego.

Odpowiedź na to pytanie zawarta jest w książce o. Johna Brecka, „Sacred Gift of Lifa. Orthodox Christianity and Bioethics”, która powinna ukazać się już niebawem w polskim przekładzie jako „Święty dar życia. Prawosławne chrześcijaństwo i bioetyka”. W odróżnieniu od Kościoła rzymskokatolickiego, w prawosławnym chrześcijaństwie nie ma jednej autorytatywnej, powszechnie znanej i akceptowanej opinii na tę i wiele innych kwestii. Pojawiają się głosy poszczególnych Cerkwi lokalnych, biskupów czy teologów, które mogą nawet znacznie różnić się od siebie. Ogólnie rzecz ujmując powiedziałbym, że tego zagadnienia nie należy traktować w kategorii grzechu, podobnie jak w kategoriach grzechu nie rozpatrujemy na przykład samej jazdy samochodem. Trzeba jednak zauważyć, że w związku z prowadzeniem auta mogą pojawić się niepożądane i brzemienne w skutki zdarzenia, które bez wątpienia są grzeszne, albo prowadzą do grzechu. To np. zbyt szybka, nieuważna, ryzykowna (pod wpływem alkoholu?) jazda, która może spowodować kolizję i śmierć kierowcy albo innych uczestników ruchu drogowego. Nieprzepisowe poruszanie się po drogach może zaowocować mandatem, a narażenie innych na niebezpieczeństwo grozi nawet karą sądową. Auto może być też skradzione, dokumenty sfałszowane… Procedury wspomagania rozrodu to niezwykle złożone zagadnienie. Studium o. Johna Brecka wiele wyjaśnia. Polecam lekturę…

Nie natknąłem się na oficjalne stanowisko Cerkwi w tej sprawie, ale powiedziałbym, że jest ostrożne. Dużo (jeżeli nie wszystko) zależy od tego, czemu coaching miałby służyć i jakimi metodami miałby się posługiwać. Jeśli miałby przy tym pretendować do swego rodzaju „świeckiej wersji” przewodnictwa duchowego, to z różnych względów mam poważne wątpliwości. Polecam lekturę książki „Przewodnictwo duchowe w monastycyzmie prawosławnym”.

Takich poradników chyba nie ma. Zagadnienie wyjścia z Cerkwi poruszałem kilka dni temu. Prawosławie podchodzi, wydaje mi się mniej jurydycznie do tej sprawy. Jeśli ktoś nie chce chodzić do cerkwi, to po prostu nie chodzi. Można też wypisać się z parafii.

Judo to japońska sztuka walki wywodząca się z ju-jutsu, czyli systemu walki wręcz stosowanego przez samurajów. Judo stanowi „delikatniejszą” i „bezpieczniejszą” wersję ju-jutsu. Jigoro Kano stworzył ten system na początku XX w. właśnie jako dyscyplinę sportową. Japońskie sztuki walki charakteryzują się przede wszystkim utylitarnością. To zbiór technik. Sfera duchowa ma raczej związek z kulturą Japonii. Szacunek, honor, uczciwość, pracowitość czy dążenie do perfekcji przy szczególnym podkreśleniu wartości estetycznych, stanowią podstawę tego, co nie znający tematu nazywają „okultyzmem”. Faktem jest, że Japończycy nie są chrześcijanami. Wszystko zatem, co wychodzi spod ich rąk nie ma u podstaw chrześcijaństwa. Bardzo dobre samochody czy elektronika również (to zamierzona, żartobliwa dygresja). Z tego jednak nie rezygnujemy. Japońskie sztuki walki charakteryzuje ogromny humanitaryzm. Mamy obezwładnić człowieka wyrządzając mu jak najmniejszą krzywdę. Filozofia sztuk walki idzie dalej – jeżeli możesz uniknąć konfrontacji to jej unikaj. Osobiście uważam, że sporty walki (nie mieszajmy do tego tai-chi, lub innych „wewnętrznych” systemów kung-fu) mają niezwykle dobroczynny wpływ na kształtowanie charakteru w kierunku „szlachetności”. Judo jest dziś tylko sportem ze wspaniałą filozofią podejścia do przeciwnika, walki itd. Zajmując się od 25 lat sztukami walki, będąc instruktorem ćwiczącym z największymi mistrzami z Japonii, mogę uczciwie stwierdzić, że nie spotkałem się nigdy z żadnymi elementami okultyzmu, czy niebezpiecznych praktyk duchowych. Owszem, spotkałem ludzi, którzy sami sobie wymyślili filozofię do tego, co w oryginale było czyste i klarowne. Popularne było kiedyś kuszenie nowych uczniów na właśnie „nadprzyrodzone umiejętności wielkich i tajemniczych mistrzów”. To jednak tylko chwyt marketingowy. Mistrzostwo i perfekcjonizm, charakteryzujące japońskie sztuki walki, to przede wszystkim ciężką i mozolna praca nad sobą. Przypomnę, że w „prawosławnych” krajach również powraca się do wyszkolenia wojskowego. W szkołach, gdzie rano są modlitwy dla wszystkich uczniów, później uczy się strzelania, fechtunku itd. – wyraźnie przecież ukierunkowanych na zabicie przeciwnika. Stoi za tym jednak filozofia „obrony ojczyzny”, co jest bogobojnym obowiązkiem każdego obywatela. Pomimo aktualności przykazania „Nie zabijaj”. Judo uczy tylko obezwładniania i zdrowej rywalizacji sportowej. Co do „działania intuicyjnego i wyłączania umysłu” to proszę pamiętać, że po pierwsze to dwie różne rzeczy, a po drugie każdy zawód/zajęcie, gdzie jest duże zagrożenie, albo nie ma czasu na myślenie bazuje na intuicyjności. Po to szkoli się personel samolotów, łodzi podwodnych, ratowników medycznych itd, żeby decyzje podejmowane były w ułamku sekundy. Do tego potrzeba pewnej automatyzacji, wyuczenia. Nie ma czasu na filozofię, kiedy następuje dekompresja kabiny na wysokości 10.000 m. Wykonuje się wtedy w kilka sekund przewidzianą procedurę. Od tego zależy życie ludzkie. Kiedy rzuca się na kogoś przeciwnik z nożem, wtedy też nie ma czasu na filozofię. W judo jest unik, rzut, obezwładnienie i wtedy można sobie z obezwładnionym przeciwnikiem bezpiecznie porozmawiać nawet dłuższą chwilę. Zanim przyjedzie policja 😉

dr Marcin Abijski
3 dan Okinawa Shorin-Ryu Karate
1 dan Okinawa Kobudo
1 dan Shito-ryu Karate

Uroczystość Wszystkich Świętych w prawosławiu obchodzona jest w pierwszą niedzielę po Pięćdziesiątnicy. Jest to święto ruchome. Dniami, które liturgicznie w sposób szczególny wznosi się modlitwy za zmarłych to soboty 2,3 i 4-go tygodnia Wielkiego Postu, sobota przed Postem, tzw. mięsopustna sobota, wtorek w drugim tygodniu po Wielkanocy, sobota przed Pięćdziesiątnicą. Są też inne dni, które w lokalnych tradycjach pozostają dniami modlitwy za zmarłych