Kościół prawosławny czci Maryję jako Bogurodzicę „czcigodniejszą od Cherubinów i bez porównania chwalebniejszą od Serafinów”, nazywając ją Matką Boga, Dziewicą, Przenajświętszą, Nieskalaną, Orędowniczką i in. Dogmatyczne nauczanie o Matce Bożej jest wyrażone w sformułowaniu niceokonstantynopolskiego Symbolu wiary o narodzeniu Chrystusa „z Ducha Świętego i z Maryi Dziewicy” oraz w dwóch jej imionach: „Bogurodzica” (Theotokos) i „Zawsze Dziewica” (aeiparthenos). Nazwanie Maryi Bogurodzicą jest czymś więcej, niż tylko imieniem, czy doksologią. Jest to dogmatyczne orzeczenie w jednym słowie, które formalnie zostało przyjęte na III Soborze powszechnym w Efezie (381) podczas sporów chrystologicznych. Nazwanie Maryi „Zawsze Dziewicą”, (orzeczenie Soboru w Konstantynopolu (553)), nie może być rozumiane tylko w kategoriach fizjologicznych i cielesnych. Dziewictwo to nie tylko dar, to stan i ducha i ciała, bezgraniczna czystość myśli i serca i ciała, to jedna z form świętości. Teologia prawosławna używa w odniesieniu do Bogurodzicy antynomicznego określenia „parthenomitir” (Dziewica Matka). Dziewictwo i Macierzyństwo Maryi – ukazują na jej rolę we Wcieleniu. Terminy te stały się kluczowymi słowami chrystologii, ponieważ nie chodzi w nich o abstrakcyjny problem teologiczny, ale o istotę zbawienia człowieka, o wcielenie Słowa Bożego (G. Fłorowski). Z dogmatycznego nauczania o Wcieleniu wynika nauczanie o Matce Bożej. Tajemnica Wcielenia Syna Bożego obejmuje również tajemnicę Bogurodzicy; przez tajemnicę Jezusa dochodzimy do tajemnicy Bogurodzicy. Uzasadniając nauczanie o Bogurodzicy chrystologią, teologia Kościoła prawosławnego określa zakres czci i uwielbienia należnego Maryi, ale wyznacza jednocześnie pewne granice. Maryja jest nieodłączna od swego Syna, czcimy ją za macierzyństwo które otrzymała od Boga przez Ducha Świętego. Św. Jan Damasceński w swoim „Wykładzie wiary prawdziwej” (III,12) mówi, że tytuł Bogurodzica zawiera w sobie całą tajemnicę Wcielenia. Skromność orzeczeń dogmatycznych jest wyraźnie wyrównywana przez tradycję patrystyczną i przede wszystkim, przez tradycję liturgiczną. Orzeczenia dogmatyczne Kościoła o Bogurodzicy zostały wyrażone w przebogatej doksologii liturgicznej. Można mówić o „fakcie dogmatycznym”, który nie otrzymał poziomu definicji soborowych, ale wyraża przeżywaną prawdę (P. Evdokimov). Maryja w prawosławnej tradycji liturgicznej jest czczona i wielbiona za swoje służenie Bogu i Synowi, za swoją pokorę we wszystkich możliwych uniesieniach słownych, hymnach, modlitwach, świętach i nabożeństwach językiem modlitewnej poezji, językiem obrazów i metafor. Święta ku czci Bogurodzicy, hymnografia jest wyrażeniem i dopełnieniem tradycji dogmatycznej. Wysławianie Maryi w doksologii liturgicznej jest związane przede wszystkim z tajemnicą Wcielenia i zbawienia człowieka. Najstarszym świętem ku czci Bogurodzicy na Wschodzie jest święto „zgromadzenie ku czci” (synaxis) Bogurodzicy obchodzone 26 grudnia, w drugi dzień Bożego Narodzenia. Takie umiejscowienie w kalendarzu liturgicznym tego święta w sposób oczywisty wypływa z chrystologicznego rozumienia mariologii. Wszystkie święta maryjne wpisują się w ekonomię zbawienia. Ekonomię zbawienia tworzy Bóg, który do niej włącza Maryję, a w jej osobie całą ludzkość. Każde święto oprócz znaczenia maryjnego ma również znaczenie teologiczne i soteriologiczne. Wysławianie Maryi jest w istocie uwielbianiem Boga, który pokochał swoje stworzenie człowieka. Znaczenie świąt maryjnych: Zwiastowania, Narodzenia, wprowadzenia do świątyni i Zaśnięcia oraz teksty liturgiczne tych świąt, jednoznacznie pokazują, że Bogurodzica nie jest rozważana sama – „jej imię jest nieustannie powtarzane wraz z imieniem Pana Jezusa” (S. Bułgakow).