W naszych modlitewnikach najczęściej jest taki rozdział „Przygotowanie do św. Eucharystii” (moje tłumaczenie trochę dowolne). Najczęściej zawiera ono modlitwy początkowe, Psalmy, Kanon i modlitwy przed Eucharystią. W innych modlitewnikach dodawane są jeszcze akatysty. Myślę, że przygotowanie do sakramentu Eucharystii nie powinno być zbytnio rozbudowane. Zadawanie wyczytywania długich modlitw wiernym może odtrącać ludzi od zaangażowania się w życie liturgiczne, jakim jest przystępowanie do św. Czaszy. Wydaje mi się, że trzeba znaleźć „złotą drogę” opartą na naszej tradycji modlitewnej, która przygotowuje do tego sakramentu z drugiej strony nie możemy wpaść w rytualizm wyczytywania długich prawideł. Jeśli chodzi o sakrament spowiedzi to nasze Modlitewniki raczej nie zawierają takiego rytu przygotowawczego jak do Eucharystii. Są natomiast modlitwy, które czytane są przez duchownych. Spowiedź powinna raczej być poprzedzona przemyśleniem swoich czynów i skruchą.

Zmiana wyznania w tę lub w drugą stronę, nie jest czymś wyjątkowym w naszych realiach życiowych. Zawsze zwracam uwagę aby ten ogromie ważny krok był podjęty rozważnie i z głębokim zastanowieniem. W pytaniu odczuwam pewną presję, która jest wywierana na Panią w kwestii zmiany wyznania. Proszę głęboko zastanowić się, czy poradzi Pani sobie w przyszłości z tą zmianą? Do cerki przychodzić na nabożeństwa każdy może.

Trudno mówić tu o procedurach. Bardzo ważnym jest aby osobie chorej umożliwić przystąpienie do sakramentu Eucharystii. Jeśli osoba jest świadoma i potrafi wyrazić swoje grzechy, właściwym byłoby aby wcześniej przystąpiła do sakramentu spowiedzi i potem do Eucharystii. Kiedy widzimy, że są to według naszej oceny ostatnie chwile życia tej osoby, można zacząć czytać Psałterz.

Istniejąca epidemia wprowadziła w naszym życiu wiele zamieszania i wiele interpretacji. My duchowni również nie w jednakowy sposób podchodzimy do zaistniałego problemu. Całowanie czaszy jest zwyczajem pobożnym i dość rozpowszechnionym w naszej tradycji, trzeba pamiętać, że nie jest to zwyczaj stosowany powszechnie w Prawosławiu. Osobiście uważam, że nie należy bać się pocałowania czaszy po Priczastii czy krzyża po nabożeństwie, natomiast w żaden sposób nie będę krytykował, tym bardziej oskarżał kogoś z wiernych, kto unikałby takiego kontaktu. Każdy człowiek może mieć swoją interpretację i podejście do problemu. Ważnym jest abyśmy oprócz wiary zachowywali zdrowy rozsądek i normalność.

To cytat z książki „Kościół prawosławny”, którą powinieneś przeczytać, bowiem pomoże Ci nie tylko lepiej poznać prawosławie, ale również zrozumieć całe chrześcijaństwo. Ta książka dostępna jest w http://sklep.cerkiew.pl/product_info.php?manufacturers_id=15&products_id=2555. Polecam również inne książki z tekstami tego samego Autora – metropolity Kallistosa Ware: „Królestwo wnętrza” http://sklep.cerkiew.pl/product_info.php?manufacturers_id=22&products_id=179 (szczególnie rozdział 1.), „Tam skarb twój, gdzie serce twoje…” http://sklep.cerkiew.pl/product_info.php?manufacturers_id=22&products_id=2553 i „Misteria uzdrowienia” http://sklep.cerkiew.pl/product_info.php?manufacturers_id=22&products_id=191

Do takich zdarzeń należy odnosić się z pobożnością i uwagą.

Szczerze współczuję i jednocześnie życzę szybkiego ukojenia w tym stanie bolesnej rozterki.

Polecam lekturę tekstów bp Kallistosa Ware, które wskazują na ‚uniwersalne’ i sprawdzone metody poszukiwania rozwiązań i na swój sposób pomagają w zmaganiach z wieloma problemami czy trudnościami, z którymi mamy do czynienia. W tekście „Teologia nabożeństwa” – http://www.typo3.cerkiew.pl/index.php?id=prawoslawie&a_id=61 bp Kallistos wyjaśnia dlaczego to takie ważne, aby w naszym życiu „stać przed Bogiem z umysłem w sercu”.

Drugi tekst, „Misterriumn śmierci i zmartwychwstania” http://www.typo3.cerkiew.pl/index.php?id=prawoslawie&a_id=218 , wart jest przeczytania, bo mówi między innymi o „zgonach wielkich i małych”, o naszym codziennym doświadczaniu śmierci… i zmartwychwstania!!!

Polecam te teksty bo w sytuacji, która opisują klasyczne już stwierdzenia: „Z tym największy jest ambaras, żeby dwoje chciało naraz” i „Bo do tanga trzeba dwojga” wypadałoby kierować się nie tylko sercem i nie tylko umysłem, ale postępować dalej przez życie „z umysłem w sercu” (ale też nie „z sercem w umyśle”). Co równie ważne i co po podkreśla nasza prawosławna liturgika i życie duchowe – za każdym razem, gdy w tekstach liturgicznych wspominany jest Krzyż i ukrzyżowanie, zawsze wspominamy też zmartwychwstanie Chrystusa. Po śmierci Chrystusa nastąpiło Jego zmartwychwstanie, które otwiera nam drogę do nowego życia. My też umrzemy z nadzieją i z wiarą ze powstaniemy z martwych. Powinniśmy codziennie umierać dla grzechu, aby żyć z Bogiem i w Bogu. Koniec czegoś to jednocześnie początek czegoś nowego.

Ponadto, mądrości ludowe podpowiadają: „Im prędzej tym lepiej” albo ” Lepiej później, niż wcale”… Było, jest i będzie trudno, ale Amerykanie mówią: „No pain, no gain”…

Taka tradycja czczenia świętych, którzy pomagają w określonych przypadkach i problemach, zaistniała w naszym prawosławnym życiu. Zaczerpnęliśmy ją raczej z tradycji zachodniej, ale w wielu lokalnych Cerkwiach prawosławnych ona upowszechniła się. Można również w ten sposób odnieść się do św. Agaty jako chroniącej przed pożarem. Natomiast myślę, że jest niewłaściwym, aby ikonki tej świętej przyklejać na meblach. Miejsce jej ikony jest pośród innych ikon, tam gdzie kierujemy nasz wzrok w czasie naszych domowych modlitw.

Trudne to pytania i trudno na nie odpowiedzieć. Zapraszam do refleksji nad wersetem z Ps 50[51] „Oto zrodzony jestem w przewinieniu i w grzechu poczęła mnie matka” – mowa tu o tym, że rodzimy się w świecie, który jest pogrążony w grzechu i przez to „dziedziczymy” konsekwencje upadku człowieka (tzw. „grzechu pierworodnego”) – ból, cierpienie, choroby i śmierć. Trzeba nam też mieć świadomość, że grzech człowieka naruszył nie tylko naturę samego człowieka, ale cały porządek stworzonego świata, który przecież od początku „był dobry”. Bóg oddzielił światłość od ciemności, wodę od ziemi – przed upadkiem człowieka ogień nie palił, woda nie występowała z brzegów i nie wyrządzała nikomu krzywdy. Człowiek naruszył i ciągle narusza granice ustalone przez Boga Stwórcę. W jednej z modlitw w „Nabożeństwie sprawowanym w obliczu trzęsienia ziemi” pojawia się stwierdzenie, że ziemia jęczy i drży pod brzemieniem ludzkich grzechów!!! W konsekwencji upadku pojawiły się choroby i „panoszą się” teraz – bywają wykorzystywane jako „narzędzie”, które ma odciągnąć nas od Boga (por. księga Hioba), ale mamy wiele przykładów ludzi, którym pomagają zwracać się i zbliżać się do Boga (por. liczne żywoty świętych, którzy cierpieli i chorowali). Skoro się pojawiły, Bóg też ich używa, aby nam pomagać. To paradoksalne stwierdzenie, ale wspomnijmy Stary Testament i naród wybrany, który często „błądził”. Bóg posyłał proroków, sędziów i królów, aby Izrael wracał na właściwą drogę, a gdy to nie pomagało, gdy „słowo nie działało”, dopuszczał wojny, klęski, niewole, plagi itp. „terapie wstrząsowe”, które w końcu skutkowały. Odnieśmy to do naszych czasów i do siebie samych… Jeżeli te choroby mają oderwać nas od Boga, nie poddawajmy się. Jeżeli Bóg chce nam na coś zwrócić uwagę, rozglądajmy się za tym. Rozglądajmy się za Nim…
Czy to konieczne? Może powinniśmy raczej szukać odpowiedzi na pytanie, czy to skuteczne, albo na ile to skuteczne…

Modlitwa to najtrudniejsze zajęcie człowieka. Koniecznie trzeba walczyć z tymi opisanymi i wszystkimi innymi trudnościami. Trzeba nam dążyć do realizacji zalecenia apostoła Pawła z 1 Listu do Tesaloniczan: „Módlcie się nieustannie” (1 Tes 5,17). Jeden ze sposobów napełniania życia modlitwą to „zatrzymywanie się” w określonych porach dnia na krótką modlitwę. Wskazuje na to cykl dobowy nabożeństw: mamy np. jutrznię i wieczernię, nabożeństwo środka nocy i poszczególnych godzin dnia, tj. 1, 3, 6 i 9 – według naszej współczesnej rachuby czasu to 6, 9, 12 i 15. O tych godzinach/porach dnia możemy/powinniśmy modlić się w domu.

Recepta na zmęczenie i „zwalanie z nóg” to nieodkładanie modlitwy na sam koniec dnia/długiego wieczora – proszę spróbować modlić się nieco wcześniej, kiedy sił więcej i zmęczenie nie aż takie duże.

Pewien święty porównał myśli, które „uciekają od modlitwy” do „syna marnotrawnego”, który odszedł z domu Ojca. Trzeba nam pamiętać, że utracjusz opamiętał się, nawróciła się, dostąpił pokajania – „głębokiego zrozumienia” i nie tylko postanowił wrócić, ale wrócił do domu Ojca i radość w domu Ojca była wielka. Co ważne – to Ojciec wybiegł mu na spotkanie, powitał go, kazał sługom umyć go, ubrać, obuć i nałożył mu synowski pierścień na palec. Taka sama (a może jeszcze większa?) radość pojawia się w niebie za każdym razem, gdy nasza myśl wraca „do siebie”, do modlitwy, do domu Ojca… Warto jednak próbować zostać w domu na stałe i nie odchodzić/odpływać myślami do żadnej dalekiej krainy…

„Prawiło” najlepiej ustalić samodzielnie – niech będzie „w sam raz” – ani za duże, ani za małe. Niech to będzie podstawowa, „żelazna reguła”, której przestrzegany codziennie – nic z niej nie opuszczamy, ale gdy zmęczenie (albo jego brak) pozwala, dodajemy kilka słów albo modlitw z modlitewnika.

Życzę powodzenia w dalszych zmaganiach